İSMAİL KANSIZ'IN KALEMİNDEN SUMELA'NIN HAZİNELERİ

Sümela Ortodoks alemi için çok önemli bir yapı.Tarihi geçmişi ve konumlandığı yerin doğal koşulları itibari ile tum dunyanın ilgisini çekerken korunması gereken kültürel yapı olmasının yanısıra bir inanç merkezi konumunu da taşımaktadır. Rivayetlere göre M.S 3.yüzyıldan itibaren yapımına başlandığı belirtilse de manastırın asıl işlev kazanması 11. Yüzyıldan sonradır. Fatih ,Trabzon'u Fethinden sonra burada yaşayan papaz ve keşişlere faaliyetlerinde özgürlük tanımıştır. Bir imparatorluk olan Osmanlı tebasında bulunan Ortodoks Hıristiyanların ibadet özgürlüklerine yasak getirmeyi düsünmemesi aynı zamanda o çağdaki yönetim tarzlarına göre çok ileri bir düşünce ve inanç özgürlüğüne sahip oluşunu göstermektedir. 
Her ne kadar Ortodoks Hırıstiyan ahali Rusların Trabzon işgali sırasında geleceğe yönelik Türklerin aleyhine bazı hareket ve kalkışmaların içinde rol almış olsalar da Sümela her zaman hem yapı itibariyle hem de dini merkez olması nedeniyle itibar görmüştür.
Büyük savaş bitmiş. Galip devletler dünya üzerindeki paylaşımı tamamlamış. Osmanlı yıkılmış. 
Türk toprakları paylaşılmış. 
Milli Mücadele Anadoluda başlar. Türkiye Cumhuriyeti kurulur.Anlaşmalar yapılır. MÜBADELE ile milyonların takası gündeme gelir.Bizdeki azınlıklar göç edip Yunanistan'a bir kısmı da Rusya'ya gidecektir.
Yunanistandaki Türk ve Müslüman ahali de Türkiye'ye...Anlaşma böyle diyor.
İnsanlar yeni yurtlarına istemeyerek te olsa gitmek zorunda kalıyor. Karadeniz'de insanının belini büken MUHACİRLİK yeniden başlıyor. Bu sefer gidip gelmemek üzere. Ve bu göç Trabzondaki Rumların Yunanistan'a yerleşmeleri ile son buluyor.SUMELA'nın yeni hikayesi de tam burada başlıyor. 
Gelin bu hikayeyi o dönemlere tanıklık eden TRABZONLU GAZETECİ YAZAR CEVDET ALAP'IN anılarından okuyalım...
Yıl 1923 Cevdet ALAP yedek subay olarak yaptığı askerlikten muvazzaflık teklifine rağmen terhis olur.Bazen de keşke askerlikte kalsaydım diye de pişman olduğu günler de yaşamıştır.Bir yazısında görevli olduğu zamanın öğretmen okulu Darulmuallimde iken Sümela ile ilgili şahit olduğu bir olayı/bilgiyi şöyle anlatmaktadır:
"Müdürlüğünü Mustafa Reşit Tarakçıoglu'nun yaptığı Kemerkayada'ki eski Rum Lisesinden dönme Darulmuallimin'de Kütüphane ve ders araçlarını koruma memurluğunda görevlendirildim. Maaşım 1000 kuruştu. 
Mustafa Reşit Tarakçı otoriter ve görevine hakim bir müdürdü. Bir gün Meryemana Manastırından getirilerek bana teslim edilen ve Atatürk'ün Trabzona gelip ziyaret ve incelemesinden sonra Ankara'ya nakline emir verilen büyük değer ve pahada antika ve tarihi belge niteliğinde olan bir oda dolusu eşya arasında İSA'nın havarilerinden LUKA'NIN altın muhafaza içinde Mumyalı eli ile İbranilere ait kitapları, 400yıllık fermanları sırmalı altın Zümrüt işlemeli papaz elbiseleri taçları ile daha bir çok kıymetli eşyayı içeren antika hazineyi ATATÜRK incelerken hayretini gözlerinden okuyordum.Bu hazineyi Ankaraya Defterdarlık Varidat Müdürü Abbas Edip götürmüştü.
Daha sonraları Yunanistanla dostluk Kurulunca VENİZOLOS Lozanda İSMET INÖNÜ'den izin kopardı. (1931) Meryemana Manastırında Rumların çekilişinde saklanmış olan ,bizce bunca araştırmaya rağmen bulunamamış olan daha kıymetli hazineyi Atina'dan bir papaz Trabzon'a gelerek manastırdan almaya gitmiş,hazineyi saklanan yerden alıp gitmiştir ki içinde dünyada üç büyük kilisede bulunan Meryemana' nın Maun ağacından yapılı heykeli ve resmi vardı. 
Bana teslim edilen ve bir tanesini Muallim Mektebi Kitaplığına koyduğum İbranice çok değerli bir kitap bilmem ki bu kitaplıkta durur mu"
Gazeteci CEVDET ALAP'ın yazısında Sumelanın Hazinesi hakkında bunları belirtiyor. 
Bugün SUMELANIN bizzat kendisi bir hazine değerinde. ...
Trabzon'un yakın tarihinden bir kesit.
Sümela çok önemli evrensel öneme sahip insanlığın ortak mirası. Bu mirası daha sonraları Türkiye Cumhuriyeti çeşitli dönemlerde restore ederek ayakta tutmaktadır.Aslına uygun bir sekilde zor koşullarda bugün de çok köklü bir restorasyondan geçen Sümela Manastırı insanlığın ortak kültürel mirası olarak korunmaya devam edilmektedir.