TRABZON KALELERİNDE YENİ ORTAYA ÇIKAN -ŞİMDİYE KADARBİLİNMEZ- TARİHÎ SEMBOLLER VE YAZILAR

Şimdiye kadar biz araştırmacı olarak Trabzon kalelerinde başka tarihî belgeleri bilirdik.Bu 2017 senesinin    Mayıs ayında  Tabakhane  vadisine Yukarı Hisar Doğu duvarından bakanlardan    ise haberimiz yoktu.Zafer mahallesinden yukarı çıkarken vadide  yapılan resmî  yıkım ve  temizleme çalışmaları sonrası  açılan yerleri gezerken bu  yeni  ortaya çıkan tarihî  sembollerden ve yazılardan da    haberimiz oldu. Başta  Uluslararası manada profesyonel olarak  fotoğrafçılık yapan  daimî arşivci azîz dostum  ve tarih sever pek muhterem Coşkun Kulaksızoğlu,ben ve birkaç arkadaş bu yeni görüntülerden haberdar olduk.Fakat bunları ilk önce bana Akyazılı tarih sevdalısı ve çalışmalarımı takip eden İsmail Küçük  haber verdi.O’na da  Trabzon sevdalısı bir arkadaşı  söylemiş..Bunun üzerine  hemen gittim bunların bizzat kendim fotoğraflarını çektim.Fakat,Coşkun beyinkiler daha güzeldi.Bu nedenle bu tarihin aynası  sayfamızda O’nun fotoğraflarıyla adıgeçen  belgeleri  bilgilerinize arz ettim.Bu nedenle Trabzonun  gelmiş geçmiş en önemli tarih şehirlerinden biri oluşunu bir kerre daha bu vesile ile bilgilerinize    belgeleriyle arzettim.Umarım makbule geçecektir.

Şimdi konuyu biraz daha açarak ayrıntılarına girmekte çok faydalar var.Zira,ilerideTrabzonda yer altında ve yer üstünde  daha önemli tarihî belgeler ortaya çıkacaktır. Daha önce  Trabzon yer altı  geçitlerini ortaya çıkardık.Yokturdediler.Vardırdedik.Zağnos vadisi onarımında haklı çıktık.Yer altı geçitleri ortaya çıktı.Bütün Ulusal basın da duydu ve yayınladı.Ne var ki buna rağmen Trabzon Büyükşehir Belediyesi  bunları örtbas etti.Limandan,Molozdan,Ganitadan,Yukarı Hisarda bayrağın dalgalandığı yerden çıkan yer altı geçitlerinin kapılarını da kapattı. Göstermelik Zağnos vadisindekinin sivri sinek dolu ıslak giriş  kapısı kaldı.Halbuki hepsi yerli ve yabancı kitaplarda bilinmektedir.Yine daha önce  Trabzon kalelerinin TUMAN(TEOMAN) kalesi olduğunu,milât öncesinde dört yüz yıllarından önce yapılmaya başlanarak M.Ö.206 yılına kadar bittiğini,brkaç asırda tamamlanabildiğini  Dede Korkud destanlarına  dayanarak ispatlamıştık.YineZağnos Burcu arkasındaki kale duvarıyla,Yavuz Bulvarının olduğu Zağnos Vadisindeki kalenin batı duvarındaki  Roma devri tamir kitâbeleriyle(kırmızıtuğla ile yazılı iki uzun kitabe yazısı) Osmanlı devrinden kalma Gazipaşa ilk okulu yokuşundaki  iki Osmanlıkale tamir kitabesini  de defalarca tanıtmıştık.Fakat şimdiki belgeler ve semboller Trabzon için ,hem yerlilerin ve hem de yabancıların devirlerine şehirdeki tarih,kültür ve sanatlarına dikkat çekmesi bakımından  çok önemli.Şimdi bunları tanıtalım.

1-KANÛNΠ ADINA  MİRZA MEHMEDİN KALENİN DOĞU DUVARINA  KOYDUĞU  TARİHÎ KİTÂBE:

                                                                                                1                             

Bu heybetli kitâbeOsmanlıcadır.Ancak rüzgâr ve yağmurlarla ufalanıp tahrip olduğu için tamamen okunamamaktır.Okunabilen yerinde  şöyle yazılıdır.”SÜLEYMAN BİN SELİM HAN” (YAVUZ SULTAN SELİM HANIN OĞLU  SÜLEYMAN HAN-MİRZA MEHMET)  Kanûnî  devri 1520-1566 yılları arasında olduğuna göre    Trabzon  Yukarı Hisar doğu duvarındaki  bu Osmanlıca kitâbe  500 sene civarında bir eskiliğe sahiptir.Sarı ve siyah motifli yazılar şeklindedir.

2-ÜÇ DEV MELEK PORTRESİ:

                                2                                                                                                                                                                                                              Bunlar uzaktan bakınca kanatlı kartallara benzer.Yakından bakınca  kanatlı insan şekilli kuşlara benzerler.Renklidirler.Bunlar  Bizans  yani Doğu Roma dönemi  inançlarına ait olsa gerektir.Zira ,eski  Hristiyan inançlarında Melek inancı  vardır.Trabzondaki  yedinci asırdan kalma Dede Korkud destanlarından  biri olan Salur Kazan Destanında  âhiret inancı da vardır.Salur Kazan Han  Trabzon Zindan(Zağnos)  burcu kalesinde hapse atıldığı zaman Hristiyanların âhiret inançlarından yararlanarak  hapisten kurtulmuştu.Çünkü:Tekfur denilen  Batumdan Kastamonu’ya kadarki yerlerin bölge valisinin karısına :”bakınız kızınız veremden öldü.Âhiretegitti.Beni öldürürseniz gidip âhirette kızınızı elimle boğacağım.Bakalım nasıl kurtaracaksınız.bırakınbeni.Ben suçsuzum” demiş,Tekfurun hanımı korkarak durumu tekfura anlatmış Tekfur da Salur Kazan Hanı serbest bıraktırmıştı.Ancak İslâm inançlarında melekler mücessem değildir.Kanatlı adam veya kuş gibi çizilmezler.

3-HZ:İSA PORTRESİ  

                                            3                                                                                                                                                                                                                                    Bu da renklidir.Aynı kale duvarının    orta kısımlarında Tabakhane vadisine doğru bakmaktadır.Bu da Osmanlıdan önceki Doğu Roma dönemine veya o dönemin uzantısı olan Kommen dönemine(1204-1461) ait olduğu düşünülmektedir.Çünkü: net bir  açıklamaya bunlarla ilgili rastlanamamıştır.Farklı bir bilgi şimdilik bulunamamıştır.

4-KARTAL PORTRESİ:

                                            4                                                                                                                                                                Bu da aynı kalenin yukarı kısmında doğu yakasındadır.Anadolu Selçuklu kartallarına benzemektedir.Çünkü:Kulaklı bir kartaldır.Yanında da gövdesi döküntülü görünen bir tane daha vardır.Bunlar güç sembolüdür.Dünyada bir çok devlette kartal sembol olarak kullanılmıştır.TrabzonAyasofyanın  ön Güney yüzünde de mevcuttur.Ancak onlar çift başlı Selçuklu kartalıdır.Zaten ustalarının Türk olduğu da kaynaklarda yazılıdır.Çift başlı (Dünya-Âhiret) Müslüman Türk kartalı olduğu belli olmasın diye art niyetliler  çift başın birini kırmışlardır.HalbukiTrabzonu gezen bazı yabancı seyyahlar Ayasofyanın duvarında çift başlı kartal portresi figürü gördük diye yazmışlardır.Bu kale duvarında  da kartalların  birer başının kırıldığı gibi gözükmektedir.Birinin ki ise gövdesiyle birlikte tahrip olmuştur.

5-GEMİ HALATI ARMASI:

                                    5

Bunun da bir kısmı  tahrip olmuştur.EskidenTrabzonda  gemi ve gemi halatı yapıldığı  bilgisi Osmanlıca Vilâyet sâlnâmelerinde(Osmanlıca İl Yıllıklarında)yerleriyle  birliktemevcuttur.Buradaki  sembolü  de  biz gemi halatı armasına benzettik.Bizaraştırmacıyız.Bu şekle ulaştık.Bu sanatın  açıklamasını yapacak başka uzmanlar gerekir.Kaleye yapılacak kadar ciddiye alınması Trabzon için çok önemli olduğunu göstermektedir.Zira eskiden Trabzon Dünya çapında bir sanata ve sanayiye sahipti.

Bugün kahraman Maraşta tam on bin sanayi fabrikası olmasına rağmen bugünkü Trabzonda  sadece Çimento fabrikası mevcuttur.GemiyleTrabzona gelip giden 18 yabancı konsolosluk varken bugün araba ve uçağa rağmen Trabzonda üç yabancı Konsolosluk vardır.(Rusya-Gürcistan-İran)Trabzonun denizi yeniden kullanıma açılmalıdır.EskiTrabzonda Osmanlı ticaret filosu vardı.Bütün dünya devletleri gemilerinden daha çok ithalat ve ihracat yükü taşırlardı.Bu o devre de dikkat çekmiş olabilir.

6-BURÇLAR VE ÜZERLERİNDE    OKUNMASI ZOR YABANCI YAZILAR:

                                          6

Bu burçlar kalenin en yüksek yerindedir. Göklerde burçlar olduğu gibi kalelerde de burçlar vardır.Fakat buraya gökteki burçlar yapılmıştır.Meselâ:Balık Burcu ,Yengeç(Zağna ) burcu  ve Akrep burcu belli olmaktadır.Balık Trabzon deniz şehri  olduğu içindir.Yengeç (Zağna) de öyle..Hatta Fâtih Trabzonun fethinde  Zigananın arka yüzünden gelirken âlimlerine bana Kuzeyi bulun dediğinde bir kısmı ağaçların Kuzeyi gösteren yosunlu taraflarını gösterirken bir kıs mı da  Zigana üzerindeki  Yengeç kabuklarını göstererek “Yengeç  var.Deniz yakın” demişlerdi.Akrep ise sıcak ve nemli yerlerin böceğidir.Trabzonun fetih tarihi Osmanlıca Trabzon Vilâyet sâlnâmelerinde 15 Ağustostur.Yani  en sıcak ve en  nemli zaman.Bunları fetih zamanının sembolleri olarak düşledik.Zira ,Maçka’nın Karpuz ve Patates köyleri var.FâtihTrabzonu fethe yukarıdan aşağıya inerken İstanbuldaki halkın manevî durumunu Allaha iman ve  siftah meselesinde imtihan ettiği gibi o zamanlar Maçka’da yaşayan Türk halkının manevi durumunu da imtihan ederek kendi ordusuna ona göre çekidüzen vermişti.Bunları da çok yazdık.Ayrıkonulardır.Burada gerek görmedik.Bu imtihanlar neticesinde adamlarına “Trabzonun işi de İstanbul gibi evvel Allah tamamdır” demişti.26 Ekim meselesi Trabzon Belediyesi başkanlığınca  İstanbul Üniversitesine Trabzonun fetih tarihi yazılı olarak sorulduğunda verilen cevapa 26 Ekim denilmişti.Sonradan 26 Ekimin  Rumların yortu tarihi olduğu  anlaşılmıştır.26 Ekim  Karpuz ve Patatesin çıkartıldığı  Ağustos tarımına da aykırıdır.Ne var ki buradaki burçların üzerinde  lâtincemi,Romacamı,Kommencemi,Rumcamı ne olduğu belli olmaz silik yazılar mevcuttur.TrabzonValiliği,K.T.Ü.Rektörlüğü,Trabzon İl Kültür ve Turizm müdürlüğü bu yazıları okutmalı ve uzmanlarına(Filologlaar )çözdürmelidir.Biz bukadar duyurusunu yapabildik.Benim anladığım Fransızca,Arapça,Farsça ve Osmanlıca bilgilerle bir alâkası yoktur.Trabzonda  yaklaşık beş bin senelik tarih süreci içinde çok değişik  yönetim şekilleri  görüldüğünden bu tarihihî şehirde bunların olması normaldır.Ve hepsi korunmalıdır.Çünkü:Trabzonun tarih ve kültür zenginliğidir.Nevarki  şehri yönetenler bunları ya örtbas etmişler,ya tarih ve kültür-Sanat katliamına uğratmışlar,veyahutta  gerçek kimliğinden saptırarak terk etmişlerdir.

S O N U Ç

Zağnos ve Tabakhane dereleri vadilerinde çok zengin tarih,kültür ve sanat hazineleri  vardır. Yukarı Hisardaki Kral Sarayı çok önmlidir.önündeki evler yıkılmıştır.İnşallah restore edilerek Trabzonakazandırılır.FâtihinTrabzonu fethinin sembolü olan Üç gülle bayrağın dalgalandığı yerde kale duvarında  halâ durmaktadır.Fâthin oğlu 2.Bayezit Han  devri Camisi de  Üç gülle sokağında halâ durmaktadır.1950 den sonra gelen Trabzon Valileri,BelediyeBaşkanları,İl Kültür ve Turizm Müdürleri,Müftüleri ve de Millî Eğitim Müdürleri,hatta şehir planlamacılarıyla ,mimar ve mühendisleri  bu gerçeklerle hiç ilgilenmemişlerdir.Gerçek Trabzon tarihinden gafil kalmışlardır.HalbukiTrabzonu fetheden Fâtih Sultan Mehmed Hanın  bizzat kendisi:”Trabzonu toprak için fethetmedim.İslâma açmak için fethettim” dediği birçok kaynakta yer almasına rağmen ve de ilk önce Valiyi,Kadıyı(hukukçuyu) ve müftüyü görevlendirdiği halde bu üç  görevli bu görevlerini bu konuda unutmuşlardır.Belediye başkanlarını hiç uyarmamışlardır. Öyle ki Fâtihin busözünün panosu Zağnos Burcunun batı köşesinden yok edilmiştir.Bu nedenle Trabzon tarih şehri olmaktan çıkıp mezbeleliğe ,gecekonduya dönmüştür.ŞimdiZağnos ve Tabakhane vadileri projeleri uygulamalarında  daha iyi  anlaşılmıştır.Meselâ:Ortahisar              Büyük Fâtih Camiinin doğu duvarındaki  altın yaldızlı yazıların üzerindeki koruyucu şapka kaldırılıp yazılar simsiyaha döndüğünde199o-2005 yılları arasındaki valilere,Belediye Başkanlarına ve Kültür Müdürlerine gittim.Bazılarını da Televizyonlarda konuşturdum.”Ortahisardaki  bozulan yazıları kim koruyacak?” dediğimde bana:” Valibey Belediye Başkanı korumalı  dedi.Belediye Başkanı Vali korumalı dedi.Müftübey,Cami Derneği korumalı dedi.Cami Derneği başkanı  İl Kültür ve Turizm Müdürü bilir dedi. İl Kültür ve Turizm müdürleri de Vakıflar Bölge müdürü ve de Müftü bey bilir dediler.”Şaştımkaldım.Bana göre herkes sorumludur.Halkı şehit ve gazilerin mirasını sömürür hale gelen bir toplumun geleceği tehlikededir.Madem 1950’den sonra  başta Vali,Belediye Başkanı ve İl Kültür ve Turizm Müdürlerinin  yönetiminde Zağnosve Tabakhane Vadisi  gecekondu varoşuna dönmüştür o halde düzeltmekten de öncelikle bunlar sorumludurlar.FakatK.T.Ü. tarih bölümü ve Rektörlüğü ilmen daha büyük vebâldedir.Zira, yöneticilere ilmi uyarı yapmamaktadırlar.

                Bir de Büyükşehir Belediye  Başkanlığı ile Ortahisar Belediye Başkanlığı  çekişmeleri  Trabzonun sorunlarını daha çok arttırmaktadır.Zira, Konseyleri ve de Kültür Araştırma Kurulları Trabzon tarihiyle hakkıyla ilgilenmemektedir.Meselâ:Büyükşehir Belediyesi Zağnos ve Tabakhane Vadileri Projeleriyle Büyükşehir Belediyesi ilgileniyor amma Ortahisar ve Çevresi yani eski Trabzon  Ortahisarın yönetim alanıdır.Peki bizim gündem ettiğimiz buyazıların ilmi durumlarını kim çözüp de gereğini yapacak,halka bilgi verecek,kim Turizme kazandıracaktır.Bilen var mı?İlgilenen var mı?HangiBelediye?Hangi resmî birim?Zağnos ve Tabakhane  vadisinden yukarı gidildikçe  mevcut olan tarihi eserler tam korunmaya alındı mı?Turizme kazandırıldı mı?Trabzonun yer altı  geçitlerini kim ışıklandırarak,temizleyerek Turizme kazandıracak gelire çevirecektir?Ortahisar Belediyesi mi?Büyükşehir Belediyesi mi?Yoksa her ikisi mi? Yoksa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü mü? Yoksa  Üniversiteler ve Valilik mi?Hadi net bir cevap verilsin bakalım?.Ben yetmiş yaşındayım. Tam elli senedir bu çalışmaların içindeyim.Gitgide kötüye gidildiğini bizzat görmekteyim.Zira yer altı geçetlerinin Moloz kapıları yer altından betonla tamamen kapatılmıştır.Gözlerimlegördüm.Fotoğraflarınıçektim.Halbuki Moloz denizine o eski  iki bin seneden beri gelen sonra yok edilen Roma Limanı dahi yeniden yapılmalıdır Turizm için..Denizler doldurulurken Yüce Allaha “Ya Rabbi senin ilâhî ve tabii koyunu dolduruyoruz ne buyurursunuz.Yapalım mı ?Çirkin mi olur.güzel mi?” diye sorumluluk duyan var mı?Trabzon şehirciliğe ve Ranta  kurban ediliyor.Her devirde bir partizan senaryo uygulanıyor.Trabzonu düşünen ve gereğini yapan kaç kişi?Koyun sürüsünden kurban  edilmeyen çok azı kaldı.Trabzon hep taşlaştı.Şehir yeniden tarihi bir işçilikle peysajedilmelidir.İpek yolunun şehirde  restoresi yapılıyor amma Beşirlideki ipek yolu köprüsü korumaya alındı mı?Akyazıdaki uzantısı ne durumda?Müteahhitler ellerine birer dozer ve kepçe alıp yıkıp yıkıpgidiyor.Mumhanedeki o saatli Kemençe heykeli bile yeniden yerine koyulmalıdır.Orası halkın buluşma mekânıdır.

              Dahası Zafer Mahallesinden yukarı eski evler yıkılınca derenin doğu ve batı yakasında yeni mağaralar,yer altı geçitleri,resimlergörülüyor.Bu resimleri verdiğimiz kalenin dibinden de yeni bir yol açıldı.Bu yoldan yürüyerek kalenin şimdiye kadar bilinmeyen arkasını da,arkasındaki bu eserleri de ortaya çıkardık.Bu vadilerden yukarı köprülerde,kaleuzantılarında,çeşmelerde ,ev kalıntılarında neler var neler..Kimin umurunda?

                Moloz ve çevresi âcilen garajlardan vemezbelelikten ,hurdalıktan kurtarılarak Uluslararası  bir güzelliğe kavuşturulmalıdır.Tabakhane Vadisi eski Trabzon Valiliğinin çevresi olduğundan  âcilen temizlenmeli ve turizme kazandırılmalıdır.Trabzon kayalıklarının içinde bile altından delinerek turizm kaya evleri yapılmaldır.Trabzon tarih ve kültürüS.O.S. vermektedir.Âcilenkurtarılmalıdır.Aksi halde asıl müdde-i(davacı ) şehit ve gazilerimizle Tarih ve Vatandır.