İSMAİL KANSIZ'IN KALEMİNDEN

Biliyorsunuz Trabzon 1916 da Çarlık Rusyası döneminde işgal edildi.Bu işgal edildi 24 Şubat 1918 'e kadar sürdü. Yaklaşık iki yıllık bu süreçte Ruslar USPENSKİ liderliğinde bir arkeolog ilahiyatcı mimar ressam ve sanat tarihcilerden kurulu heyetle Trabzondaki Kültürel varlıkların bir nevi Envanterini çıkarmaya çalıştılar.
USPENSKİ bu çalışmaları günübirlik raporlar halinde ilgili makamlara sunarak yapılan isler hakkında bilgi veriyordu.İste bu raporlardan derledigimiz ve Trabzon için çok önemli gördüğüm bazı konulaı özetleyerek maddeler halinde söyle sıralayabiliriz :
1-Bu heyet Trabzondaki pek çok belge el yazması eserler ve dokümanı toplayıp Ortahisardaki Altınbaşlı Meryemana/Hirosokefalos (Büyük Fatih Ortahisar Camii) inde depolamıştır.
2-Bu eserlerden sadece el yazmaları 200 sandıkta istif edildi.
3-Ortahisar Camii Ruslar tarafından hastane ve kışla olarak kullanıldı.
4-Rumlar tarafından zaman zaman Camide toplanan belgeler, özellikle tapu ve nüfus kayıtları yağmalanarak;Trabzon'un Türk /İslam yapısını resmi kayıtlardan çıkartıp ileriye dönük planlarını uygulamaya yönelik hazırlık yapıyorlardı. (NOT:Son Trabzon Valisi Cemal Azmi bey resmi evrakları Trabzon dan işgal öncesi Ordu'ya taşımıştır. ..)
5-Trabzondaki Rumlar Metropolitleri vasıtasıyla önceden kilise olarak Faliyette bulunan ve Fetih sonrası camiye çevrilen yapıların tekrar kilise olarak faaliyete geçmesi için çaba sarfediyorlardı.Hatta bu yapıların anahtarlarını elinde tutan işgal komuta heyeti ile sürekli çekişme halinde idiler.
6-Rumlar Rus arkeoloji heyetine karşı kendi aralarında bir "Arkeoloji Derneği " kurarak mevcut tarihi kültürel eserler üzerinde hak sahibi olmak isiyorlardı.Hatta bir defasında 200 kişilik bir grupla Ortahisar Camii'nde korunan eserleri araştırmak /yağmalamak üzere bir yürüyüş başlatıp cami içinde saklı tutulan eserleri inceleme adı altında el koymaya çalıştılar.
7-Uspenski Rus askerlerinin de tarihi eserlere zarar verdiğini, hatta subayların da bu işe çanak tuttuğunu raporlarında belirtmektedir
8 -Trabzon'un sembol yapıları USPENSKİ'NİN anlatımına göre :
ORTAHİSAR YENİCUMA AYASOFYA MESCİTLERİ terk edilmiş harabe haldeydiler. Kapı pencere sökülmüş. Döşemeler dahi yakacak olarak kullanılmak için kırılıp götürülmüştü.
9 Çalışmalarımızda Hatuniye Mescidinde bir torba dolusu mescide ait belge elimize geçti. Bu belgeler içinde vakfa ait kitaplar vakıf toprakları ile ilgili tapu senetleri gelir gider cetvelleri ile Vakfın kuruluşuna dair Padişah fermanları vardı.
10-Bu belgeler tekrar barış zamanında Trabzon a dönecek Türkler için çok önemli idi.Rumlar terk edilen mağaza dükkan ev ve arsalara el koyup buraların kendilerine ait olduğunu iddia ediyorlardı. ..Ayrıca Rumlar kendi mabetlerinde inceleme yapmaya izin vermiyorlar.
Bugünlük bu kadar. Haftaya yine aynı konu üzerinde yazılarımiza kısmetse devam edeceğim. .
Kaynak :Rus Hesabatlarında Trabzon/1916-1918-Dr.Enver Uzun
Mimar Ressam N.B.Baklanov /Rus inceleme heyetinden..
Coşkun Eruz hocama Trabzondaki kültürel varlıkları inceleme heyetinde bulunan mimar Ressamların çizdiği resimleri yayınlayıp kullanmama imkan sağladığı için ayrıca Teşekkürler. ..